Program realizowany przez:
O sytuacji dzieci cudzoziemskich w polskim systemie edukacji
Tematyka:
Uczeń/uczennica z doświadczeniem migracyjnym w szkole
Poniżej zostały zebrane publikacje, które w szczegółowy i całościowy sposób opisują sytuację edukacji w szkole dziecka pochodzącego z kraju cudzoziemskiego: od przepisów prawnych po psychologiczne aspekty tego doświadczenia. Więcej na ten temat: raporty i rekomendacje, dobre praktyki, narzędzia do pracy.
Informacja o kształceniu w polskim systemie oświaty osób przybywających z zagranicy
Zbiór najważniejszych informacji prawnych dotyczących kształcenia w polskim systemie oświaty osób przybywających z zagranicy, w tym uchodźców. Na stronie można znaleźć odnośniki do ustaw, definicje, podsumowanie najważniejszych rozwiązań prawnych.
Checklista dla szkół wielokulturowych
Niniejsza checklista jest przeznaczona dla szkół, do których uczęszczają lub będą uczęszczać dzieci z doświadczeniem migracji. Jej zadaniem jest pomóc w prowadzeniu współpracy ze wszystkimi osobami tworzącymi społeczność szkolną, a także w organizacji pracy szkoły w taki sposób, aby wspierać integrację oraz umożliwić jak najlepszą edukację wszystkim uczennicom i uczniom, bez względu na pochodzenie, narodowość, wyznanie, kolor skóry czy stopień znajomości języka polskiego u nich samych oraz u ich rodzin. Pytania zawarte w checkliście dotyczą różnych obszarów funkcjonowania szkoły. Razem tworzą rodzaj mapy czy też przewodnika po najważniejszych zagadnieniach wyodrębnionych w oparciu o doświadczenia samych szkół, a także organizacji pozarządowych wspierających szkoły wielokulturowe.
Szkolny Kodeks Równego Traktowania (KRT)
Szkolny Kodeks Równego Traktowania (KRT) to narzędzie, które wspiera kadrę szkolną w pracy pedagogicznej i wychowawczej, budowaniu kultury dialogu, kształtowaniu postaw opartych na otwartości i szacunku dla różnorodności społecznej oraz wpływa pozytywnie na bezpieczeństwo w szkole. Kodeks określa najważniejsze wartości i cele szkoły dotyczące równego traktowania, a także sposób ich realizacji. Idea KRT powstała w odpowiedzi na potrzeby szkół dotyczące równego traktowania, a także w związku z realizacją zapisów rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 maja 2013 roku, zgodnie z którym w szkołach powinny być realizowane działania antydyskryminacyjne obejmujące całą społeczność szkoły.
- Przykładowy kodeks równego traktowania
- Opracowanie i wdrażanie standardów równego traktowania w szkole – potrzeby, doświadczenia, wnioski (Artykuł przedstawia założenia szkolnych Kodeksów Równego Traktowania (KRT) – opracowanego przez FRS narzędzia wspierającego szkoły w opracowaniu i wdrożeniu standardów równego traktowania. W artykule opisane są najważniejsze założenia i cele KRT, rodzaj wsparcia oferowanego szkołom przez FRS w procesie jego tworzenia i wdrażania, przedstawiona jest także proponowana struktura samego dokumentu oraz korzyści z wdrożenia KRT wskazane przez dyrekcje i kadrę pedagogiczną szkół biorących udział w pilotażowej edycji programu. Ponadto artykuł zawiera opis dotychczasowych doświadczeń współpracy FRS ze szkołami zaangażowanymi w opracowanie KRT oraz potrzeb szkół związanych z wdrażaniem standardów równego traktowania.)
Wyzwania na drodze do tworzenia szkoły wielokulturowej w Polsce. Wstępna diagnoza sytuacji
Artykuł, napisany przez Katarzynę Kubin i Justynę Król, członkinie zespołu Fundacji na rzecz Różnorodności Społecznej, poświęcony został opisowi najważniejszych zjawisk i problemów, których doświadczają w Polsce szkoły przyjmujące dzieci z doświadczeniem migracyjnym. Artykuł skupia się na takich aspektach działania szkoły w stosunku do dzieci migrankich jak: sposób organizacji szkoły w odpowiedzi na różnice kulturowe i religijne, metody włączania uczniów, uczennic i rodzin migranckich w proces aktywnego współtworzenia wspólnoty szkoły, prowadzenie klasy, w której uczą się uczniowie i uczennice ze zróżnicowanym poziomem znajomości języka polskiego i/lub wiedzy z konkretnych przedmiotów.
Artykuł przedstawia diagnozę obecnej sytuacji szkoły w odniesieniu do obowiązku zapewniania dostępu do edukacji dzieciom cudzoziemskim niezależnie od ich statusu prawnego i obywatelstwa, czy pochodzenia etnicznego, narodowego, rasowego, religijnego. Opracowanie ma pomóc w stworzeniu pełniejszego obrazu wyzwań w procesie edukacji dzieci cudzoziemskich, z jakimi mają do czynienie szkoły oraz usystematyzować dyskusję w tym temacie. Celem artykułu jest także omówienie trudności i wyzwań, przed jakimi stają kadra pedagogiczna i dyrekcja szkół w ich pracy z dziećmi cudzoziemskimi, oraz wskazaniem konkretnych potrzeb w tym zakresie. W tekście wskazane jest także, które z omawianych trudności i problemów wymagają zewnętrznej interwencji (np. w formie nowych lub zmienionych przepisów prawa), a które zaś mogą być rozwiązane przez szkołę samodzielnie. Bliższe przyjrzenie się doświadczeniom nauczycieli i nauczycielek w pracy z dziećmi i rodzinami cudzoziemskimi w środowisku szkolnym, a zwłaszcza sposobom artykułowania trudności, które napotykają w tej pracy, może wskazać na potencjalne formy wsparcia oraz obszary wiedzy, które pozwolą im lepiej radzić sobie z omawianymi wyzwaniami.
Sytuacja prawna uczniów i uczennic cudzoziemskich w polskim systemie oświaty
Celem artykułu jest zaprezentowanie prawnej sytuacji uczniów i uczennic cudzoziemskich w polskim systemie oświaty. W pierwszej części przedstawiono podstawowe akty regulujące status prawny dzieci cudzoziemskich w Polsce. W dalszej części zawarto rozważania dotyczące równego dostępu do edukacji w Polsce oraz przeanalizowano, w jaki sposób status pobytu dziecka przekłada się na jego prawa i obowiązki w zakresie edukacji. Następnie omówiono zasady przyjmowania i kształcenia uczniów i uczennic cudzoziemskich oraz formy wsparcia ich w zakresie integracji i adaptacji w szkołach. Przeanalizowano również przepisy, których realizacja mogłaby się przyczynić do zwiększenia różnorodności społecznej w szkole. W końcowej części opracowania przywołano również zapisy aktów prawnych, dotyczących prawa do opieki zdrowotnej oraz pomocy społecznej, które warunkują sytuację bytową uczniów i uczennic, co również przekłada się na ich funkcjonowanie w szkole. Rozważania zawarte w tekście odnoszą się do stanu prawnego na koniec 2012 roku.
Zasady finansowania kształcenia uczniów i uczennic cudzoziemskich w polskim systemie oświaty
Celem opracowania jest zwrócenie uwagi na aspekty finansowe kształcenia uczniów i uczennic cudzoziemskich w polskim systemie oświaty i wskazanie na uwarunkowania systemowe, związane z konstrukcją systemu finansów publicznych w Polsce – w tym finansów samorządu terytorialnego oraz systemu finansowania oświaty, powodujące trudności w finansowaniu dodatkowych zadań edukacyjnych, podejmowanych przez szkoły na rzecz uczniów i uczennic cudzoziemskich. Dodatkowe zadania samorządowych władz publicznych, dotyczące edukacji dzieci cudzoziemskich, to np. organizacja lekcji z języka polskiego, zajęć wyrównawczych z przedmiotów nauczania oraz zatrudnienie w charakterze pomocy nauczyciela osoby władającej językiem kraju pochodzenia ucznia czy uczennicy.
Psychologiczne aspekty doświadczeń migracyjnych u dzieci i młodzieży
Celem artykułu jest przybliżenie kadrze psychologicznej i pedagogicznej wyzwań, z jakimi wiąże się doświadczenie migracji z perspektywy dzieci i młodzieży, a także wskazanie metod, które mogą być przydatne w pracy z tymi grupami, jak też rodzicami i opiekunami. Literatura badań na temat wpływu migracji na dzieci pokazuje szerokie spektrum wpływu tego doświadczenia – od bezbronności i braku adaptacji do odporności i bardzo dobrego przystosowania. Autorka odwołuje się do obserwacji i refleksji wynikających z 6 lat pracy jako psycholożka międzykulturowa z dziećmi i młodzieżą posiadającymi doświadczenia migracyjne, a także konsultacji specjalistycznych w zakresie doświadczenia migracji dla związków, dzieci czy też całych rodzin, które w wyniku migracji miały różnego rodzaju trudności.
Vân Anh, czyli rozsądna chmura
Tekst stanowi opis refleksji autorki, Vân Anh Đàm, związanej z Loesje Polska oraz Girls Code Fun, jako osoby, która przyjechała z Wietnamu do Polski, na temat tożsamości kulturowej oraz doświadczeń wietnamskich dzieci i młodzieży, z którymi miała okazję pracować, obserwując wpływ migracji na ich życie. Jak pisze autorka: Chciałabym, żeby opisane w tym tekście doświadczenia pozwoliły nauczycielom i pedagogom lepiej zrozumieć „te ciche, grzeczne, pracowite dzieci”, które tak łatwo zignorować, gdyż nie domagają się głośno uwagi.
Zmiana miejsca zamieszkania – a zwłaszcza przeprowadzka do innego kraju – wpływa na wszystkich w rodzinie, tak na osoby dorosłe, jak na dzieci. Dzieci na ogół nie zabierają głosu w dyskusjach o zmianach życiowych rodziny, ale ponoszą konsekwencje podjętych decyzji i działań. Broszura powstała po to, aby wesprzeć rodziców dzieci migrujących, a także nauczycieli i nauczycielki, pedagogów i pedagożki oraz inne osoby dorosłe, które chcą objąć dzieci troską i opieką w doświadczeniu migracji. W broszurze znajdują się pomocne wskazówki, jak rozmawiać z dziećmi o ich emocjach i doświadczeniach – zarówno przed przeprowadzką, jak i w nowym miejscu zamieszkania. Opisane są też przykłady działań, które mogą pomóc dzieciom w radzeniu sobie ze zmianami wynikającymi z migracji. Broszura przygotowana była z myślą o dzieciach w wieku od 3 do 12 lat.
W dniach 25-26 maja 2015 roku, odbyła się konferencja pt. „Równa szkoła – szkoła bez dyskryminacji”, organizowana przez Fundację na rzecz Różnorodności Społecznej we współpracy z biurem Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO), Stowarzyszeniem Kampania Przeciw Homofobii (KPH) oraz Związkiem Nauczycielstwa Polskiego (ZNP). Konferencja odbyła się pod honorowym patronatem Ministra Edukacji Narodowej oraz Ośrodka Rozwoju Edukacji. W broszurze można przeczytać szczegółowy opis przebiegu konferencji, a także dowiedzieć się wiele podstawowych informacji o takich zagadnieniach jak: edukacja antydyskryminacyjna, doświadczenie migracji, zasady równego traktowania. W broszurze można również znaleźć odwołania do cennych źródeł wiedzy pozwalających pogłębić wiedzę w tematach poruszanych podczas konferencji.
Przewodnik dobrych praktyk prezentuje dorobek projektu „Caerdydd — Warsaw Integracja Projekt. Integracja społeczna młodych obcokrajowców i ich rodziców poprzez edukację”. Publikacja adresowana jest do wszystkich, którzy pracują lub będą pracować z dziećmi cudzoziemskimi: dyrektorów szkół, nauczycieli, studentów i przedstawicieli organizacji pozarządowych. Zawiera rozdziały takie jak: Przyjęcie ucznia cudzoziemskiego do szkoły; Diagnoza oraz monitorowanie umiejętności edukacyjnych. Narzędzia.; Przygotowanie się szkoły do pracy z klasami zróżnicowanymi kulturowo; Zintegrowane nauczanie języka polskiego jako drugiego w praktyce. Przykładowe scenariusze lekcji w szkole podstawowej i gimnazjalnej.
Inny w polskiej szkole - poradnik dla nauczycieli pracujących z uczniami cudzoziemskimi
Publikacja przygotowana w ramach projektu „I Ty możesz zdobyć wykształcenie w Warszawie!”, prowadzonego przez Biuro Edukacji Miasta Stołecznego Warszawy oraz Fundację Polskie Forum Migracyjne w latach 2009–2011. Projekt skierowany na działania wspierające młodzież cudzoziemską objętą ochroną i ubiegającą się o status uchodźcy w Polsce.
Międzykulturowość w szkole. Poradnik dla nauczycieli i specjalistów.
Wychodząc naprzeciw pojawiającym się trudnościom, przed którymi stają zarówno organy prowadzące szkoły, jak również dyrektorzy i nauczyciele, Wydział Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych we współpracy z trenerkami, zajmującymi się różnymi aspektami pracy z uczniami cudzoziemskimi, z mniejszości etnicznych i narodowych oraz powracającymi z zagranicy przygotował publikację pt. „Międzykulturowość w szkole”. Jest to poradnik dla nauczycieli i specjalistów pokazujący specyfikę pracy z dzieckiem wielojęzycznym, jako uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, będącym w polskim systemie edukacji, jego rodzicami oraz środowiskiem, w którym przyszło mu się odnaleźć.
Celem tej publikacji jest przedstawienie i rozpowszechnienie zróżnicowanych rezultatów projektu „Uchodźcy: teoria i praktyka” koordynowanego przez Stowarzyszenie „Jeden Świat” z Poznania. W tomie znajdują się teksty skierowane do różnych czytelników – działaczy organizacji pozarządowych, pracowników administracji, nauczycieli, trenerów, studentów, pracowników naukowych – zainteresowanych zjawiskiem uchodźstwa, a zwłaszcza jego polskim wymiarem. Nadrzędnym celem jest ukazanie bogatych rezultatów projektu „Uchodźcy: teoria i praktyka”, które uczestnicy i prowadzący wypracowali wspólnie, rozwijając swoje zainteresowania zawodowe i wolontariackie, a także wykorzystując swoje wcześniejsze doświadczenia i wiedzę. W publikacji znajduje się część naukowe zawierająca opublikowane prace naukowe w tematyce uchodźczej oraz część edukacyjna, gdzie znajdują się przykładowe scenariusze lekcji i warsztatów.
Artykuł opisuje doświadczenia, wnioski i rekomendacje dotyczące współpracy pomiędzy szkołami, osobami zatrudnionymi w funkcji pomocy nauczyciela (PN) lub asystentkami i asystentami międzykulturowymi (AM) oraz organizacjami pozarządowymi. Jego celem jest wsparcie szkół w nawiązywaniu i prowadzeniu współpracy z PN i AM. Opisane w artykule dobre praktyki i rekomendacje odnoszą się do działania PN i AM na rzecz dzieci o zróżnicowanym pochodzeniu, statusie prawnym i sytuacji społecznej w Polsce. Są rezultatem współpracy Fundacji na rzecz Różnorodności Społecznej ze szkołami w latach szkolnych 2013-2014 i 2014-2015.
Szkoła integracji międzykulturowej
"Szkoła integracji międzykulturowej" to publikacja dla pedagogów i psychologów szkolnych, ale też dla nauczycieli, którzy kształcą klasy międzykulturowe. Publikacja prezentuje model pracy w klasie międzykulturowej - WISE - który jest efektem wieloletnich doświadczeń Polskiego Forum Migracyjnego w pracy z dziećmi cudzoziemskimi w polskiej szkole. Niniejsza publikacja zawiera opis modelu, a także scenariusze lekcji przygotowane w oparciu o jego założenia, wraz z załącznikami. Dodatkiem do publikacji jest garść dobrych praktyk integracyjnych ze Szwecji - elementem projektu były bowiem dwie wizyty studyjne do placówek psychologicznych i szkół wyspecjalizowanych w pracy z dziećmi cudzoziemskimi.